KIYMETLİ EVRAKIN İPTALİ

• 03.04.2023 19:53

Kıymetli evrakta hak ile senet birbirine sıkı sıkıya bağlı olduğundan hakkın senetten ayrı olarak ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak kıymetli evrakların yanması, kaybolması vb. sebeplerle senedin ortadan kalkması durumunda senedin içerisindeki hakkın da sona ermesi doğru olmayacağından,  hakkın senetsiz kullanılabilmesi veya yeni bir senet düzenlenebilmesi için kıymetli evrakın iptali kurumu getirilmiştir.

Senedin iptali yalnızca şekli anlamda hüküm ifade eder, maddi bir etkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla senedin iptal edilmesi halinde senedin hamili olan kişi, senet içerisindeki hakkın meşru hamili olduğunu ve senedin iptalinin herhangi bir hakka dayanmadığını ileri sürerek, lehine iptal kararı verilen kişiye; duruma göre istirdat davası ya da sebepsiz zenginleşme davası açabilir.

Ayrıca TTK 764/2 hükmü gereği iptal kararıyla yalnızca senedin asıl borçlusuna başvurma hakkı elde edilmiş olur. İptal kararı müracaat borçlularına başvurma hakkı vermez.

ÖDEMEDEN MEN KARARI

Emre yazılı senetlerin zayi olması halinde, ödeme yeri veya hamilin yerleşim yeri mahkemesinden ödemeden men kararı alınmalıdır. Hamiline yazılı senetlerin zayi olması halinde ödemeden men kararı alınması zorunluluğu yoktur, borçlunun yerleşim yeri mahkemesinde iptal davası açılır. Ödemeden men talebinin mahkeme tarafından kabul edilmesi için hâkimin böyle bir senedin var olduğuna ve senedin hamilinin elinden rızası dışında çıktığına inanması gerekmektedir. Ödemeden men kararı geçici bir tedbirdir. Bu karar verildikten sonra hâkim senedin kimin elinde olduğunun bilinip bilinmediğini sorar. Senedin kimin elinde olduğunun bilinip bilmemesine göre çeşitli davalar açılır.

a-SENEDİN KİMİN ELİNDE OLDUĞUNUN BİLİNMESİ HALİNDE:

İstirdat davası açılmalıdır. Bu davada davacı senetteki hakkın meşru hamili olduğunu, davalı tarafın senedi kötü niyetli olarak edindiğini ya da senedi alırken ağır kusuru olduğunu ileri sürer. İddianın ispati halinde senet davacıya iade edilir. Aksi takdirde davalının senedi iade yükümlülüğü yoktur.

b-SENEDİN KİMİN ELİNDE OLDUĞUNUN BİLİNMEMESİ YA DA SENEDİN MADDİ OLARAK ORTADAN KALKMASI HALİNDE

İptal davası açılmalıdır. İptal davası açıldığında senet birinin elindeyse mahkeme sunulması için en az 3 ay en fazla 1 yıllık süre içinde 3 kere ilan yapılır. Hamiline yazılı senetlerin iptali davasında en az 6 ay en fazla 1 yıllık süre içinde 3 kere ilan yapılır. Bu ilan üzerine senedin mahkemeye sunulması halinde, hakim davacı tarafa istirdat davası açması için bir süre tanır. Bu süre içerisinde istirdat davası açılmazsa mahkeme ödeme yasağı kararını kaldırarak senedi mahkemeye sunan kişiye iade eder. İlan süresi içinde senedin mahkeme sunulmaması halinde senedin iptaline karar verilir.

İptal kararı hak sahibini teşhis ettiğinde olumlu bir işleve sahiptir. Ancak senedin teşhisi imkânı kalmadığı için olumsuz bir işleve de sahiptir.