SENDİKA HAKKI

• 03.04.2023 19:02

Sendikalaşma hakkı anayasa ve kanunlar ile güvence altına alınmış bir haktır. Nitekim anayasa 51/1: Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.

Anayasaya uygun olarak 6356 s. Kanunun 25. Maddesinde sendika özgürlüğü detaylandırılmış ve aykırılık hali için sendikal tazminat öngörmüştür. Buna göre

·         İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz. (m.25/1)

·         İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz.  Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır (Yani bir toplu iş sözleşmesi varsa, toplu iş sözleşmesinden yararlanan işçiler daha yüksek bir ücret belirlenmesi. (m.25/2)

·         İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz. (m.25/3)

·         O halde, iş sözleşmesinin kurulmasında, / sözleşme şartlarının uygulanmasında, / sözleşmenin feshinde sendikal sebeple bir ayrım yapılamaz.

İşveren kanunda belirtilen bu 3 ayrı durumu ihlal etmesi durumunda işçinin 1 yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.

Ayrıca sendikal sebepler nedeniyle iş sözleşmesinin feshi halinde işçi, 4857 sayılı iş kanununun 20. Ve 21. Madde hükümlerine göre dava açabilir. Bu dava sendikal işe iade davası olarak adlandırılır. Bu davada iş sözleşmesinin sendikal sebeplerle feshedildiğinin tespiti halinde işçi işe başlatılsın veya başlatılmasın işçi lehine sendikal tazminata hükmedilir. İş güvencesi kapsamında olmayan işçiler de sendikal işe iade davası açabilir. 

Snedikal işe iade davasında feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat etmekle yükümlüdür. İşçi, feshin işverenin sunduğu sebebe dayanmadığını iddia ediyosa feshin sendikal sebebe dayandığını ispatla yükümlüdür.

6356 S. KANUN 25. MADDE: İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür. Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.

Türk ceza kanununun 118. Maddesi ile sendikal haklar korunmuştur. Buna göre Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.